İŞTEN ÇIKIŞ KODLARI VE YAŞANAN SORUNLAR

İŞTEN ÇIKIŞ KODLARI VE YAŞANAN SORUNLAR

Esra Çerçioğlu

İşçinin istifa etmesi ya da işçiden ya da işverenden kaynaklı herhangi bir sebeple işten ayrılması durumunda işveren tarafından, sigortalının işverenle bağlantısını kesmek için  Sosyal Güvenlik Kurumuna “Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi” gönderilir. İşveren bunu yaparken SGK’nın belirlediği kodları kullanır. Şu anda SGK’nın belirlediği 50 kod bulunmaktadır.  Uzun süredir tartışmaların odağı olan KOD 29 işten çıkış kodu, yani;  “ İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” yürürlükten kaldırarak (Sosyal Güvenlik Kurumu (“Kurum”) tarafından 01.04.2021 tarih ve 2021/9 sayılı Genelge)  işten çıkış kodlarına KOD  42, KOD  43, KOD  44, KOD 45, KOD  46, KOD  47, KOD  48, KOD  49, KOD  50 başlığında  yeni 9 kod eklemiştir.

 Önceki düzenlemede işçi KOD 29 çıkış koduyla çıkarıldığında ahlaka aykırı bir sebeple işten çıkarılmış genellemesi ile  işçi açısından bir belirsizlik oluşuyor ve akıllarda soru işaretleri doğuyordu.  Şimdi ise yeni eklenen kodlar ile durum daha da vahim hale gelmiş olup, işverenin tek taraflı beyanı ile KODLANAN işçiler bir anlamda fişlenmektedir.

İşverenin iş yerinde yaşanan olayın hemen sonrasında herhangi bir yargı kararı olmadan, hatta çoğu kez yazılı veya sözlü savunma alınmadan bu kodlarla belki de gerçeğe aykırı sebeplerle işçinin işten çıkarılması, üstüne üstlük işverence tek taraflı beyanı ile  KODLANARAK işten çıkarılması,  maalesef ülkemizde sıklıkla karşılaşılan  hukuki sorundur.

İşçinin işten çıkarılış kodunu düzeltmesi SGK’dan  talep etmesi veya  dava açarak çözmesi mümkündür. Aksi taktirde işçi bu kod ile çıkarıldığından kıdem ve ihbar tazminatı hak edemeyeceği gibi, işsizlik maaşından da faydalanamayacaktır.  Ancak bilirkişi incelemesiyle birlikte en az 2500 TL olan yargılama gideri, asgari avukatlık ücret tarifesine göre 9200 TL olan avukatlık ücreti düşünüldüğünde ve ayrıca  davayı  kaybettiğinde ödeyeceği yargılama giderleri, arabuluculuk ücreti ve avukatlık vekalet ücreti ile birlikte  dava riskinin şu an için 25.000 TL’yi bulması sebebiyle iş akdi fesih olan bir işçinin bu süreci göze alması pek mümkün olmamaktadır.

Hangi işveren KODLANMIŞ işçiyi işe almak ister?  KODLANMIŞ bu işçiler, yeni iş başvurusu yaptığı işverenin gözünde- hiçbir yargı kararı olmamasına rağmen- birer vebalı gibi iş başvuruları reddedilmektedir. Çünkü artık işveren koduna bakıp, bu iftiraya uğramıştır, savunması alınmamıştır düşüncesinden çok , “hırsız, sapık, dolandırıcı” şeklinde kodlayıp, işe almaktan ilk başta vazgeçmektedir.

Yine “Kod 49”- “4857/25-II-h “İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.”,  kodu ise çok geniş kapsamlı olup, özellikle son dönemde bu kodla işçi işten çıkartma sayısı artmıştır.  Birçok iş yerinde toplu olarak  bu kod kullanılarak yapılan işten çıkartmaların perde arkasında anayasal hak olan ve kanunla da güvence altına alınan  sendikal faaliyetlerin gerekçe oluşturduğu görülmektedir.  

Daha önce tek madde olan bu kodlar, yapılan değişiklik sonrası şu şekilde oluşmuştur;

“Kod 42”- “4857/25-II-a “İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.”  “Kod 43”- “4857/25-II-b “İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.”

“Kod 44”- “4857/25-II-c “İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.”

“Kod 45”- “4857/25-II-d “İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da iş yerinde bu maddeleri kullanması.”

 “Kod 46”- “4857/25-II-e “İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.”

 “Kod 47”- “4857/25-II-f “İşçinin, iş yerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.” 08.04.2021/74-2

 “Kod 48”- “4857/25-II-g “İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi.”

“Kod 49”- “4857/25-II-h “İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.”

“Kod 50”- “4857/25-II-ı “İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.”

            Yukarıda da görüldüğü üzere işçileri KODLAYIP, FİŞLEYEN bu kodlar işçinin iş bulmasına engel teşkil edip, KVKK gereği de hukuka aykırıdır. Bu sebeple her biri için  işverenin haklı nedenle feshi genellemesi şeklinde kodlanması çok daha doğru olacaktır. İş başvurusu sırasında,  yeni işveren sabıka kayıtlarını talep etme, devam eden davası bulunup bulunmadığını sorma hakkına sahiptir. Bu şekilde maddi gerçeği öğrenmesi ve işçinin durumunu hakkaniyetli bir şekilde yorumlaması mümkün olacaktır.

Yazar Hakkında